اپیزود دوازدهم پادکست اقتصادی رادیو باتاب کارا
در اپیزود دوازدهم پادکست اقتصادی رادیو باتاب کارا، فعالیت‌های نامولد در ایران را بررسی می‌کنیم.
منتظر نظرات، انتقادات و پیشنهادات شما درباره پادکست اقتصادی رادیو باتاب کارا هستیم.
شما می‌توانید علاوه بر وبسایت ما، از طریق تلگرام و اینستاگرام باتاب کارا نیز با ما در ارتباط باشید.
منتظر شما هستیم!
بخشی از آن‌چه در اپیزود 12 خواهیدشنید...
در ابتدا باید گفت منظور از فعالیت‌های نامولد، فعالیت‌هایی هستند که اگر از صحنه اقتصاد کشور حذف شوند، نه تنها به فرایند رشد و توسعه اقصادی صدمه‌ای نمی‌زند، بلکه حتما وضعیت اقتصادی بهبود پیدا می‌کند. به عبارت دیگر فعالیت‌های درآمدزایی که نه مستقیم و نه غیرمستقیم، هیچ کمکی به بخش تولید نمی‌کنند و ارزش‌افزایی واقعی ندارند، قطعا نامولد هستند. برعکس، فعالیت‌هایی در اقتصاد وجود دارند که به ظاهر ارزش اقتصادی ملموسی خلق نکرده یا محصولاتشان کالا یا چیز مشهودی نیست، اما به ارزش‌آفرینی فعالیت‌های تولیدی کمک می‌کنند و اساسا زمینه‌ساز رشد تولید کالا و خدمات هستند، مانند خدمات ضروری واسطه‌گری مالی مثلا صرافی‌ها یا حتی فعالیت‌های بازاریابی. این نوع فعالیت‌ها نه تنها نامولد نبوده، بلکه برای به ثمر نشستن فعالیت‌های تولیدی و مولد، نقش مکمل و مهمی ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر می‌توان گفت برای تشخیص نامولد بودن فعالیت‌ها، باید دید آیا آن فعالیت مزاحمتی برای نظام تولید کالا و خدمات دارد یا خیر، اگر داشت حتما نامولد است. آدام اسمیت نیز در کتاب معروف خود یعنی ثروت ملل، بسیار در مورد فعالیت‌های مولد و نامولد بحث کرده و در آنجا بین کار مولد و غیرمولد تمایز قائل می‌شود و کار مولد را کاری می‌داند که به ارزش محصول تولیدشده اضافه کند.
اما منظور از فعالیت‌های نامولد بسیار کلی‌تر و وسیع‌تر از دلالی‌ها و واسطه‌گری‌های زائد است. حتی ممکن است در مواردی در بخش صنعت، کشاورزی و خدمات هم نمود داشته باشد. از دیدگاه اقتصادی، حتی درآمدزایی از ذخیره کالاهای ساخت قبل نیز می‌تواند موجب اختلال در توزیع محصولات تولیدشده به حساب آمده و نظام تولید را هم مختل کند، در حالی که این فعالیت‌ها هیچ مشارکتی در خلق ارزش واقعی و تهیه و تولید آن محصولات نداشتند و صرفا با بازی کردن با طرف‌های عرضه و تقاضا، سودآوری اتفاق افتاده است. این مساله به راحتی می‌تواند معمای توسعه‌نیافتگی، تورم و رکود در کشور را روشن سازد.
با توجه به مطالب بالا، خدمات نه تنها نامولد نیستند، بلکه در اقتصاد نقش بسترساز و مکملی برای نظام تولید ایفا می‌کنند و حتی باعث رفاه افراد و جامعه می‌شوند. البته باید اشاره کرد که کیفیت و کمیت خدمات در کشورهای مختلف با مراحل توسعه‌یافتگی گوناگونی که دارند، متفاوت است. در واقع بعد از عصر انقلاب صنعتی و آغاز تولید انبوه در کشورهای صنعتی بود که بخش خدمات قوت گرفت. حتی پس از آن زمینه‌ی تقاضای خدمات رفاهی و تفریحی فراهم شد؛ همین‌طور خدمات آموزشی، حتی خدمات فنی مبتنی بر نوآوری و اختراع. اما در کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا توسعه‌نیافته که تولید انبوه در بسیاری از عرصه‌ها محقق نشده، توسعه بخش خدمات آن هم با هر کیفیتی جای بحث دارد. یعنی در کشوری که هنوز نظام تولیدش مشکلات اساسی دارد، افزایش حجم بخش خدمات به طوری که درآمدهای به مراتب بالاتری از تولید را حاصل کند، نه به تولید کمکی کرده و نه باعث رفاه است. حتی می‌تواند مانع تولید و بهره‌وری مناسب در کشور باشد. اینکه در اقتصاد ایران، سهم بخش خدمات در ارزش افزوده کل، بالای 50 درصد است و در کشورهای پیشرفته نیز همین میزان است، می‌تواند اتفاق ناخوشایندی باشد. نکته مهم آن است که ماهیت و کیفیت خدمات در ایران با کشورهای صنعتی تفاوت زیادی دارد، چراکه در کشورهای صنعتی ماهیت خدمات مولد است، اما در کشور ما عمده خدمات به نوعی ماهیت نامولد دارند.
